Doskonały przewodnik po tłumaczeniach filmowych!
Tłumaczenie filmów - jak tłumaczyć dla kina i telewizji?
Autor: Grażyna Adamowicz-Grzyb, Wydawnictwo: FORTIMA
Format: 165 x 235 mm, oprawa: miękka, okładka foliowana
Liczba stron: 238, rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-931530-3-9
(Dostępna jako materiał dydaktyczny podczas Kursu tłumaczenia filmów)
Pierwsza publikacja w Polsce, w której omówiono wszystkie rodzaje przekładu audiowizualnego.
"Tłumaczenia filmowe w praktyce" to publikacja, w której omówiono warsztat i zawód tłumacza audiowizualnego, z punktu widzenia praktyka. W pierwszych rozdziałach opisane zostały najbardziej popularne rodzaje opracowań filmowych w Polsce (lektor, napisy), podstawowe techniki i zasady redagowania tekstu oraz kolejne etapy prac nad dziełem (w tym tak ważny etap adiustacji).
Udzielono odpowiedzi na pytania: jak przygotować się do nagrania, jak nagrywa się lektora do filmu, jakie są sposoby pracy z lektorem w studiu oraz jak opracowuje się napisy do filmów i jak się je rozstawia, czyli synchronizuje z filmem. Przedstawiony również został polski program do rozstawiania napisów – EdList, który jest stworzony specjalnie dla tłumaczy. Krótko omówiono dubbing, a obszerniej nową w Polsce, ale zdobywającą coraz większą popularność – audiodeskrypcję.
Książka dla tłumaczy, dziennikarzy, redaktorów, pracowników studiów nagrań,
agencji reklamowych i telewizji!
W dalszych rozdziałach omówiono wiele kłopotliwych sytuacji, z którymi tłumacz może się zetknąć w codziennej pracy.
Zawarto różne przydatne informacje, m.in. dotyczące przekładu piosenek, aktywnego podejścia tłumacza do muzyki w filmie, konsekwencji niedopasowania stylu językowego do wieku widza.
Przedstawiono drogę, jaką przebywa dzieło filmowe od momentu zakupu do chwili ukazania się na ekranie, podkreślono istotny wkład tłumacza audiowizualnego w ostateczny kształt dzieła, a także jego odpowiedzialność za jakość. Omówiono rodzaje praw przysługujących autorom oraz stowarzyszenia chroniące ich interesy. Publikacja zapoznaje tez z podstawowym żargonem środowiskowym, co powinno ułatwić młodym tłumaczom udany start w zawodzie i funkcjonowanie w nim.
Większość zagadnień opisano z punktu widzenia tłumacza telewizyjnego, a ściślej: tłumacza filmowego pracującego dla telewizji.
Akcent położono jednak nie tylko na redakcję tekstu, ale także na sprawy techniczne. Zamieszczone w książce cytaty pochodzą z filmów fabularnych, dokumentalnych, z programów telewizyjnych i artykułów prasowych, a także z filmów prezentowanych podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego WATCH DOCS –Prawa Człowieka w Filmie organizowanego w Warszawie przez Helsińską Fundację Praw Człowieka. Niektóre przykłady są opracowane celowo na potrzeby tej książki.
"Tłumaczenia filmowe w praktyce" to próba usystematyzowania tego, co kolejne pokolenia starszych tłumaczy filmowych Telewizji Polskiej, w formie ustnej, przekazują od lat młodszym adeptom zawodu. Są tu również spostrzeżenia i wnioski autorki, wynikające z analizy setek filmów podczas festiwali i przeglądów filmowych.
Vademecum dla tłumaczy audiowizualnych!
Książka łączy doświadczenia z różnych dziedzin: przekładu, sztuki filmowej, języka mass mediów i prawa autorskiego. Być może uzmysłowi Czytelnikom, iż przekład dzieł audiowizualnych jest procesem bardziej złożonym, niż się to większości wydaje. Udowodni także, że współczesny tłumacz telewizyjno-filmowy w codziennej pracy – niemal jak multiinstrumentalista – wykazuje się wieloma, bardzo różnorodnymi umiejętnościami. Jest biegły nie tylko w sztuce przekładu, potrafi – wykorzystując nowoczesne technologie – profesjonalnie przygotować wersję lektorską, napisy lub przekład piosenki; zna podstawy emisji głosu, telewizyjno-filmową „kuchnię”, nowoczesne techniki rejestracji dźwięku oraz zasady poprawności językowej.
Tłumaczenie filmów to czynność tylko na pozór łatwa i nieskomplikowana. Być może publikacja Tłumaczenia filmowe w praktyce pomoże to zrozumieć. Początkującym zaś tłumaczom z pewnością umożliwi lepszy start w zawodzie, bo przecież wszystko to kwestia praktyki... Publikacja prezentuje aktualny stan wiedzy na temat tłumaczeń audiowizualnych, jest jednocześnie podsumowaniem 20 lat pracy autorki w Telewizji Polskiej. Książka powstała dzięki wsparciu Funduszu Popierania Twórczości Stowarzyszenia Autorów ZAIKS.
W dniach 24-27 października 2013 r. była prezentowana na 17. Targach Książki w Krakowie, a autorka była Gościem Targów i wygłosiła dwa wykłady: Czy tłumaczenie filmów jest trudne. O warsztacie i zawodzie tłumacza filmowego, a także Podstawowe zasady tworzenia napisów oraz audiodeskrypcji do dzieł audiowizualnych.
Opinie o książce (fragm.):
Książka Grażyny Adamowicz-Grzyb wypełnia lukę w dziedzinie publikacji na temat tłumaczenia filmowego i w szerszym ujęciu – audiowizualnego. Potrzeba powstania tego typu publikacji podyktowana jest wymogiem czasu: wzrostem zainteresowania kulturą audiowizualną, w tym również filmową, rozwojem produkcji, które rodzą potrzebę dokonywania tłumaczeń na coraz większa skalę i dla coraz większą liczbą widzów korzystających z takich tłumaczonych wersji. Te fakty wymuszają niejako na tłumaczu konieczność kompetentnego opracowywania wersji tłumaczonych. Niezastąpiona pomocą w nabywaniu lub poszerzaniu takich kompetencji będzie służyć książka Grażyny Adamowicz-Grzyb „Tłumaczenie filmowe w praktyce”. Jest to najbardziej kompletna tego typu publikacja na rynku polskim, publikacja tym cenniejsza, że Autorka jest doświadczonym tłumaczem praktykiem.
Recenzowana pozycja stanowi niewątpliwie udaną próbę usystematyzowania podstawowych technik tłumaczenia audiowizualnego, do których należą: wersja lektorka, dubbing, napisy, audiodeskrypcja, wersja dla niesłyszących. Autorka bardzo skrupulatnie analizuje poszczególne techniki, zwracając przy tym uwagę na zagadnienia pokrewne. Mam tu na myśli m.in. warsztat pracy tłumacza, zagadnienia ochrony własności intelektualnej, stowarzyszeń tłumaczy filmowych i audiowizualnych. Dzięki kompleksowemu ujęciu problematyki można mówić o swoistym kompendium wiedzy praktycznej na temat tłumaczeń audiowizualnych. Wartość praktyczną recenzowanej pozycji bez wątpienia podnoszą odpowiednio wyselekcjonowane, różnorodne przykłady tłumaczeń filmów z wykorzystaniem różnych technik. Czytelnik znajdzie w niej wskazówki, w jaki sposób redukować ilość informacji, jak dokonywać zabiegów adaptacji kulturowej, i wreszcie dbać o poprawność językową przekładu.
Autorka nie epatuje hermetyczną terminologią, co jest niekwestionowanym walorem recenzowanej książki jako publikacji o pragmatycznym wymiarze. Posługuje się natomiast elementami żargonu dziennikarsko-filmowego, ale podaje eksplikacje zarówno w samym tekście zasadniczym, jak i dołączonym słowniczku najważniejszych pojęć. Wprowadza tym samym niezorientowanego wcześniej czytelnika w tajniki języka zawodowego tłumacza, dziennikarza czy filmowca. Książkę czyta się lekko, przyjemnie. Walor praktyczny podnosi również sama kompozycja książki, wyraźny podział na rozdziały i akapity, graficzne wyeksponowanie informacji najbardziej istotnych. Przestrzeń tekstu uzupełniają elementy pozawerbalne w postaci schematów, rysunków, fotografii, co wpływa również na estetykę odbioru. Czytelnik znajdzie w niej przykłady ćwiczeń po to, aby wypracować nawyki m.in. skracania tekstu, czy konkretnego tłumaczenia filmu. W bibliografii znalazły się najbardziej doniosłe w materii przekładu filmowego pozycje polsko- i obcojęzyczne.
Konkludując, z całym przekonaniem stwierdzam, że środowisko zarówno zawodowych tłumaczy, jak i adeptów tego, przyznajmy, niełatwego zawodu przyjmie z uznaniem tę publikację. Skrupulatność opisu poszczególnych zagadnień pozwala usytuować ją w kręgu swoistych przewodników po ścieżkach tłumaczeń filmowych.
Dr hab. Maria Mocarz – Dyrektor Instytutu Filologii Słowiańskiej
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Jak nie powinno się tłumaczyć tytułów filmów, piosenek, anegdot? Czym się różni tłumaczenie sensu stricto od opracowania wersji polskiej dzieła audiowizualnego? Co to jest lista dialogowa i jak ułatwić lektorowi jej przeczytanie? Ile znaków powinien mieć jeden wers napisów i dlaczego napis nie powinien przechodzić przez sklejkę? Co to jest „kłap” w dubbingu? Jak tłumaczyć stopnie szkolne, jednostki miar, waluty? Co robić, gdy bohater zaklnie? Na te i wiele innych pytań odpowiada szczegółowo autorka świetnego poradnika dla adeptów i praktyków tłumaczeń filmowych.
Książka napisana jest żywym językiem, z dziennikarskim zacięciem. Grażyna Adamowicz-Grzyb skupia się przede wszystkim na praktycznej stronie przygotowywania listy lektorskiej, ale mówi również o rozstawianiu napisów, dubbingu, o raczkującej w Polsce audiodeskrypcji oraz o niezwykle istotnej kwestii praw autorskich przysługujących tłumaczom audiowizualnym. Czytelnikowi udziela się zawodowa pasja, zaangażowanie i dociekliwość językowa autorki, ujmuje chęć podzielenia się z nim tajnikami i kulisami procesu opracowywania wersji polskiej filmu, nie zawsze dostępnymi dla teoretyków przekładoznawstwa.
Liczne przykłady z mniej lub bardziej udanych przekładów filmowych, przegląd anegdot, przygód i wpadek tłumaczy, lektorów, realizatorów nagrania i wielu innych osób, współpracujących przy opracowywaniu polskiej wersji filmu – to niewątpliwie największa zaleta tej książki. Wreszcie nie bez znaczenia jest przejrzysty układ graficzny materiału i szczegółowy spis treści, ułatwiający odszukiwanie, przyswajanie i powracanie do potrzebnych informacji. Wszystko to sprawia, że książkę można polecić wszystkim, którzy doceniają znaczenie słowa w filmie i pragną sami zmierzyć się z niełatwą sztuką przekładu audiowizualnego.
Magdalena Kałuża - tłumacz przysięgły języka rosyjskiego,
pracownik naukowo-dydaktyczny UMCS w Lublinie, współpracownik UW
Pierwsza na polskim rynku tak obszerna i kompletna publikacja. Nawet praktykujący tłumacze audiowizualni mogą się z niej dużo dowiedzieć. Z prawdziwą przyjemności będę ją polecać wszystkim, których uczę. W każdej dziedzinie twórczości najlepszą nauką jest długa praktyka pod okiem mistrza, ale mądry poradnik będzie tu pomocą i dobrym początkiem.
Magdalena Balcerek – tłumacz audiowizualny,
wiceprezes Stowarzyszenia Tłumaczy Audiowizualnych
Opinie czytelników:
- „Jest rewelacyjna. Przejrzysta, pozbawiona gadulstwa.”
- „Świetna koncepcja, jasny logiczny wywód wyraźnie ukierunkowany na odbiorcę.”
- „Skrupulatność opisu poszczególnych zagadnień pozwala usytuować ją w kręgu swoistych przewodników po ścieżkach tłumaczeń filmowych.”
- „Czyta się z przyjemnością, znalazłam mnóstwo pożytecznych ważniejszych i drobnych uwag, dopowiedzeń, oraz całkiem nowe dla mnie rzeczy, nowe możliwości. Skarb i kompendium. Będę zaglądać.”
- „Jest tu omówionych wiele sytuacji z jakimi spotyka się tłumacz audiowizualny w swojej pracy; głównie kwestia praktyczna.”
- „Książkę można polecić wszystkim, którzy doceniają znaczenie słowa w filmie i pragną sami zmierzyć się z niełatwą sztuką przekładu audiowizualnego.”
- „Książkę jest jednocześnie pokaźną skarbnicą wiedzy i dobrą lekturą pełną skarbnicą wiedzy i dobrą lekturą pełną anegdot. Dotyka wszystkich ważnych tematów dotyczących tłumaczenia filmów i audiodeskrypcji. Bardzo się cieszę, że mogłam ja przeczytać. "
- „Pierwsza na polskim rynku tak obszerna i kompetentna publikacja. Nawet praktykujący tłumacze audiowizualni mogą się z niej dużo dowiedzieć.”
- „Tłumaczenia filmowe w praktyce” to pierwsza poważna publikacja dla zawodowców.”
O nas w mediach:
Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej: https://journals.umcs.pl/j/article/view/7640
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Tłumaczenia multimedialne)
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu - Instytut Filologii Romańskiej (traductologia)
Uniwersytet Warszawski - Katedra Italianistyki (Przekład audiowizualny)
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Katedra Filologii Słowiańskiej (Warsztat pracy tłumacza)